پایان نامه حجیت خبر واحد از دیدگاه شیعه و سنی

پرسش اصلی تحقیق : خبر واحد چیست و اعتبار آن نزد فریقین به چه میزان است ؟

تبیین مسئله :

یکی از امارات ظنیه ای که برای اثبات حکم شرعی فرعی الهی بکار می رود اخبار و روایات است اخبار هم دو نوعند یکی خبر متواتر و دیگری خبر واحد و خبر واحدی که همراه با قرائن باشد و قرائن موجب علم به صدق آن شود بی تردید چنین خبری حجت خواهد بود ولی خبری که مجرد از قرینه باشد بحث در اینجاست و در باره حجت و شرایط حجت بودنش اختلاف نظر فراوانی میان اصولین امامیه و عامه وجود دارد البته باید توجه داشت که هسته اصلی اختلاف نظر به ویژه نزد علمای امامیه وجود و عدم وجود دلیل قطعی بر حجیت خبر واحد است. وگرنه ظن به تنهایی حجت نیست ما در این پایان نامه سعی می کنیم تا ادله منکرین و موارد اتفاقی و اختلافی را با مقایسه بین دیدگاهای امامیه و اهل سنت بیان کنیم.

فرضیه ها :

1- به نظر می رسد خبر واحد خبری است که به حد تواتر نرسیده باشد اگر چه راویان خبر تعداد شان زیاد باشد.

2- از نظر امامیه خبر واحد همراه با قرینه حجت است.

3- از نظر بعضی از اصولین متقدم و اهل سنت خبر مجرد از قرینه اعتباری ندارد و حجت نیست.

اهداف تحقیق :

1- اهداف علمی : با در نظر گرفتن ویژگیهای علمی تحقیق اهداف عمده این پژوهش دستیابی به حجت خبر واحد است که ببینیم خبر های واحدی که در کتابهای معروفه وجود دارد حجیت هستند یا نه و اثبات احکام با حجیت خبر واحد حاصل می شود.

2- ابعاد کاربردی تحقیق : بر اساس آنچه گذشت و با توجه به اینکه پیش بینی می شد نقش حجیت خبر واحد به صورت کلی در اصول فقه و موسسات آموزشی و مراکز تخصصی اصول فقه مورد توجه خاص می باشد علاوه بر آن در کتابهای فقه و اصول و کتب معروفه که اخبار واحد زیاد هست می تواند کاربرد داشته باشد.

3- ضرورت های خاص انجام تحقیق : با توجه به نبودن یک تحقیق و کتاب مستقل بر آن شدیم تا با استفاده از مطالب موجود در لابه لای کتابهای فقهای شیعه و تطبیق آن با نظرات اهل سنت یک تحقیق در این زمینه بوجود آوریم که ضمیمه مناسبی برای حل مشکل این موضوع فراهم شود.

حجّیت خبر واحد

بخش دوم شامل سه فصل است که فصل اول در مورد ادله نافین حجیت خبر واحد و فصل دوم در مورد ادله قائلین به حجیت خبر واحد و فصل سوم در مورد ظن مطلق می باشد.

فصل اول : ادله نافین حجیت خبر واحد

فصل اول دارای سه مبحث است که در مبحث اول از استدلال به آیات قرآن کریم و در مبحث دوم از استدلال به روایات و در مبحث سوم استدلال به اجماع بحث می شود.

مبحث اول : استدلال به آیات قرآن کریم

مرحوم آخوند در کفایه ادلّه کسانی که حجیت خبر واحد را نفی کرده اند مثل مرحوم سید مرتضی، ابن ادریس، قاضی ابن برّاج، مرحوم طبرسی، سید بن زهره و جمع دیگری از فقهاء و بزرگان را نقل کرده و آنها را مورد مناقشه قرار می دهد. نافیین حجیت خبر واحد به آیاتی نظیر إنّ الظنّ لا یغنی من الحقّ شیئا و لا تقف ما لیس لک به علم استدلال می کنند. بیان استدلا : در این آیات شریفه از عمل به غیر علم نهی شده است خبر واحد نیز دلیلی ظنی و غیر علمی است و در نتیجه اصلاً عمل به خبر واحد حرام است. نهی در لا تقف ما لیس لک به علم ظهور در حرمت نفسی مولوی دارد یعنی شارع به عنوان أنه شارع در شریعت خودش عمل به غیر علم را حرام نموده است. مقتضای این دلیل آن است که نه تنها خبر واحد حجت نیست، بلکه عمل بر طبق خبر واحد حرام است...

تفاوت حجیّت حاصل از دلیل عقل و حجیّت حاصل از طریق سیره عقلا

مطلب این است که بین این حجیت و حجیتی که از طریق سیره عقلا، آیه نبأ و روایات ثابت کردیم یک فرق مهم وجود دارد و آن فرق این است که اگر ما خبر واحد را با ادله دیگر مثل سیره، آیه حجت کنیم این خبر واحد یک حجیت محکمه دارد یعنی این می تواند اطلاقی را تقیید بزند عامی را تخصیص بزند می تواند تعارض بکند با یک خبر دیگر می تواند با یک آیه ای تعارض ظاهری داشته باشد به عنوان اینکه تمام آثار حجیت برایش بار است اما اگر این دلیل عقلی را پذیرفتیم و گفتیم ظن حاصل از خبر واحد حجت است این حجیت، حجیت احتیاطیه است معنای حجیت احتیاطیه این است که شما فقط باید احتیاط کنید اما این که بگوید این خبر می تواند مقید آن دلیل باشد، مخصص آن دلیل باشد، معارض با آن دلیل باشد، چنین چیزهایی نیست. آن وقت روی همین اساس که بین حجیتی که از ادله دیگر خبر واحد استفاده می شود و حجیتی که از دلیل عقلی استفاده می شود فرق است اینجا مرحوم محقق اصفهانی آمده چهار صورت تصویر کرده است پیدایش این صور از این است که این خبر یا مثبت تکلیف است یا نافی تکلیف، یا در مورد این خبری که به حجیّت احتیاطیه حجت شده، یا یک اصل عملی وجود دارد یا وجود ندارد، یا اصل لفظی وجود دارد یا ندارد اصل عملی هم یا موافق است و یا مخالف که در حقیقت صور متعددی پیدا می کند مرحوم اصفهانی در مورد اصل عملی اش چهار صورت بیان کرده است. مرحوم آقای خوئی نیز در مصباح الاصول این صور را هم بیشتر ذکر کرده اند و هم یک مقداری کاملتر توضیح داده اند...