تحقیق مصونیت دولتها و سران از نظر حقوق بین الملل

معرفی پروژه تحقیقاتی بررسی مفهوم مصونیت دولتها و سران آنها از دیدگاه حقوق بین الملل

بخشهایی از متن تحقیق

در خصوص مصونیت قضایی دولت می توان چنین گفت که از دیرباز در حقوق داخلی به عنوان یک قاعده عمومی پذیرفته است که قوه مجریه یا دستگاه حکومت نسبت به خسارات ناشی از اعمال حاکمیتی خود، از هر گونه مسئولیتی معاف است، مگر اینکه از روی لطف (exgrartia) و بدون اینکه مسئولیتی متوجه آن باشد، از زیاندیدگان جبران خسارت نماید؛ اما این قاعده در حال تغییر بوده و به تدریج دولتها حتی در قبال اعمال حاکمیتی خود بر اساس تعهدی حقوقی موظف به جبران خسارت می گردد.

ولی برعکس، در حقوق بین الملل نمی توان بدون در نظر گرفتن تحولات تاریخی، تعریف دقیقی از مصونیت قضایی دولتها و سران آنها عرضه کرد. چرا که در هر دوره تاریخی و حسب مقتضیات زیست بین المللی آن دوره، تحولات شگرفی بر آن وارد شده است.

این سؤال فراروی حقوقدانان بین الملل و قضات محاکم داخلی قرار دارد که آیا دولتهای خارجی در قبال نقض فراسرزمینی قواعد آمده حقوق بشر از قبیل شکنجه، قتل و گروگانگیری دارای مصونیت هستند یا خیر؟

تبیین دقیق مفهوم و مبانی مصونیت دولت در حقوق بین الملل، بررسی انواع مصونیت قضایی و پاسخ به سؤال فوق انگیز اصلی این تحقیق بوده است. به ویژه آنکه متعاقب تصویب اصلاحیه 1996 FSIA احکام قابل توجهی علیه جمهوری اسلامی ایران و سران آن صادر شده است.

امید است که بتوان در این مقاله، پاسخی هر چند سطحی به مسائل و مطالب مهم در زمینه مصونیت دولتها و سران آنها از دیدگاه حقوق بین الملل داد.

تعریف دولت و مفهوم مصونیت دولت

با شناسایی حق مصونیت دولتها و سران آنها، آنچه بیش از همه مورد احتیاج است، رسیدن به تعریف دقیق و درستی از دولت می باشد. بحث در اینکه کدام واحد سیاسی، دولت به معنای حقوق بین الملل است خارج از بحث این تحقیق است. با وجود این یک مطالعه اجمالی در ماهیت دولت لازم به نظر می رسد. و این ماهیت شناخته می رسد. و این ماهیت وقتی شناخته می شود که عوامل تشکیل دهنده دولت مشخص باشند. این عوامل را می توان در تعریفی از دولت که کم و بیش شامل نظرات مختلف حقوقدانان است دید.

در تعریف دولت گفته می شود: اجتماع گروهی از مردم در قطعه ای مشخص از زمین با اطاعت از یک قدرت مستقل که منافع و مصالح آن جامعه را تأمین می کند و عهده دار اداره و نظم آن جامعه است...

مفهوم مصوت دولت:

مفهوم مصونیت دولت چیست؟ آیا مصونیت به معنای عدم مسئولیت دولت است و یا اینکه فقط امکان اعمال صلاحیت محاکم داخلی دولتها را نسبت به یکدیگر معلق می سازد؟

رابطه آن با مصونیت های دیپلماتیک و کنسولی چیست؟ خاستگاه آن کدام است و در پایان اینکه منابع آن در حقوق بین الملل چیست؟

حقیقت این است که در قوانین پاره ای از کشورها برای دولت اعم از فدرال یا محلی مصونیت های قائل می شوند که مصونیت دولت خارجی از اِعمال صلاحیت قضایی داخل خویش در زمره این مصونیت هاست. البته در جمهوری اسلامی ایران هیچ ماده قانونی که صراحتاً به بحث مصونیت دولت خارجی پرداخته باشد، وجود ندارد. اینکه در عمل آیا دادگاه ها مصونیتی برای دولت یا نهادهای خارجی در نظر گیرند، متأسفانه به واسطه عدم انتشار منظم آرای قضایی مشخص نیست.

مصونیت قضایی دولت نیز در حقوق بین المللی اگر چه مستقیماً به اعمال یا عدم اعمال صلاحیت قضایی محاکم داخلی مربوط می شود ولی از آن متفاوت است. در این مصونیت، محاکم داخلی دولتها جز در موارد استثنایی از اعمال صلاحیت بر دولتهای خارجی منع می شود. در حالی که در مصونیت قضایی دولت در حقوق داخلی، محاکم قضایی از اعمال صلاحیت نسبت به دولت منبوع خویش منع می شود.

فهرست مطالب تحقیق

مقدمه

فصل اول : مفهوم، منابع و تئوریهای مصونیت دولت

گفتار اول : تعریف دولت و مفهوم مصونیت دولت

الف - تعریف مصونیت

ب - دولتهای خارجی و وضعیت سران دولتها در مصونیت قضایی دولت

گفتار دوم : منابع مصونیت دولت در حقوق بین الملل

1- منابع قراردادی مصونیت

2- منابع عرضی مصونیت

گفتار سوم : تئوریهای حاکم بر مصونیت قضایی دولت

الف - تئوری مصونیت مطلق

ب - تئوری مصونیت محدود

ج - دکترین عمل دولت

فصل دوم : مصونیت دولت از صلاحیت محاکم قضایی

گفتار اول : اصل مصونیت دولتهای خارجی

گفتار دوم : استثنائات مصونیت دولتهای خارجی

الف - انصراف از مصونیت

ب - دوای تقابل دولت

ج - اعمال تجاری دولت

1- اعمال تصدی دولت

2- اعمال حاکمیت دولت

3- تفکیک بین اعمال تصدی و اعمال حاکمیت دولت

3-1 : معیار هدف

3-2 : معیار ماهیت

3-3 : معیار مختلط کمیسیون حقوق بین الملل

3-4 : تعریف اعمال تجاری دولت

د - شبه جرمهای ارتکابی دولت

1- تعریف شبه جرمهای دولت

2- دامه شبه جرمهای دولت

2-1 : شبه جرمهای عمدی و غیرعمدی

2-2 : خساراتی ناشی از شبه جرم دولت

فصل سوم : مصونیت دولت از اقدامات اجرایی (قهری)

گفتار اول - اصل مصونیت از اقدامات اجرایی

گفتار دوم : استنشائات مصونیت از اجرا

الف - انصراف از مصونیت

ب - اموال تجاری

1- اموال مورد استفاده در فعالیتهای تجاری دولت خارجی

2- اموال مطلقاً مصون

2-1: اموال نظامی

2-2: اموال دیپلماتیک

3-2: اموال بانک مرکزی

ج - مصونیت از اجرا و شبه جرمهای دولت

سخن آخر

فهرست قضایا

فهرست اختصارات

فهرست منابع و ماخذ