پایان نامه بررسی تشابهات و تمایزات حضانت، ولایت و قیمومت

چکیده

حمایت از کودکان از نظر مالی و غیر مالی در سه محور حضانت، ولایت و قیمومت است که مورد توجه قانون و حقوقدان قرار گرفته است، موضوع حضانت یکی از مباحث پیچیده حقوق خانواده می باشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن از سوی حقوقدانان، هنوز مسائلی از آن ناشناخته مانده است برخی از چالشهای موجود در امر حضانت عمدتا به کاستی ها و نارسایی است. بیان نواقص و خلاهای مقررات مربوط به ولایت قهری در قانون مدنی، ارائه پیشنهادهای اصلاحی جهت تدوین بهتر مقررات مذکور و همچنین جواب به انتقادهای موجود به اصل ولایت قهری است. بر اساس یافته های تحقیق، در فقه امامیه و قانون مدنی فقط پدر و جد پدری حق اعمال ولایت را بر محجورین دارند و برای مادر هیچ نوع ولایتی پیش بینی نشده است. در خصوص ولایت پدر و جد پدری نیز ولایت آنها در عرض هم بوده و تقدمی بین اعمال آنها نیست، مگر اینکه از جهت زمانی، یکی بر دیگری مقدم باشد و یا یکی از اعمال بیشتر به مصلحت محجور باشد.

انسان بالغی که از نظر روانی یا رشد یافتگی وضع عادی ندارد، نمی تواند مانند یک انسان معمولی به رتق و فتق کارهایش بپردازد. به طور معمول شخصی برای اداره امور این افراد تعیین می شود که قیم آنان به شمار می رود. مجنونان و سفیهان و صغیران تحت عنوان محجور در قوانین نامیده می شوند که در قانون مدنی و قانون امور حبسی بایدها و نبایدهای زیادی درباره آنان به چشم می خورد. این پایان نامه به تفاوتها و شباهتهای حضانت، ولایت و قیمومت می پردازد.

واژگان کلیدی: حضانت، ولایت، قیمومت، ولی قهری، قیم، امور محجورین

سوالات تحقیق

با توجه به مهم بود موضوع سوالات متعدد وجود که باید به آن پاسخ های درست داد نمونه از آن به شرح زیر است:

1. حق حضانت چیست؟
2. حضانت حق است یا تکلیف والدین؟
3. آیا حضانت یک عمل خیر خواهانه است یا در مقابل آن اجرت و دستمزد نیز وجود دارد؟
4. تفاوت حضانت و ولایت فرزندان چیست؟
5. چرا مادر بر فرزند خود ولایت ندارد؟ آیا قانون در این باره راه چاره قرار داده است یا نه؟

موارد اختلاف (حضانت، ولایت، قیمومت)

حضانت

حضانت مربوط به تربیت بدنى و روحى کودک است. یعنى رشد بدنى و رشد روحى او مربوط به حضانت است. کسى که حضانت بچه را به عهده مى گیرد، باید در دوران کودکى و شیرخوارگى از طفل نگهدارى کند، مراقب محیط تربیتى او باشد، از او در مقابل حوادث حمایت و حفاظت کند، خلاصه این نوع امور حضانت نامیده مى شود حضانت براى رشد و تربیت کودک است حضانت کودک در رابطه با تامین به دو نیاز است: نیاز کودک به پرستاری و محبت شدن و دیگری نیاز والدین به محبت کردن.

حضانت در ارتباط با تامین نیازهای جسمی و روانی کودک مطرح می شود و مربوط به ادامه حیات و رشد و کمال او می شود از این حیث مطرح می شود که کودک موجودی است که وجود و ادامه حیاتش نیازمند مراقبت است تا زمانی که پدر و مادر در کنار هم هستند و با هم زندگی می کنند می توانند این نیاز کودک را تامین کند اما در صورت که بصورت جداگانه از هم باشند حضانت در درجه نخست از آن مادر است و رد مراحل بعد به دیگران منتقل می شود یکی از دلایل بارز آن رضاع و شیر دادن است که این امر به مادر بر می گردد حضانت نسبت به مادر حق است و نسبت به پدر هم حق است و هم تکلیف، حضانت با ولایت تفاوت دارد زیرا حضانت ناظر به نگهداری کودک است اما ولایت، مربوط به نظارت بر اموال و ازدواج اوست...

ولایت

ولایت عبارت است از حق تصرف در اموال کودک و نظارت بر فعالیت ها و کارهاى او؛ ولایت بر کودک از آن پدر و جد پدری است و مادر هیچ گونه ولایتی ندارد مگر اینکه پدر او را به عنوان وصی یا قیم تعیین انتخاب کند لیکن ولی کسی است که به طور مستقیم یا با واسطه در ایجاد کودک دخالت داشته و از سمت قانونی، با او پیوند خونی و طبیعی دارد و هیچگاه با قیمومت در عرض ولایت قرار نمی گیرد...

پدر می تواند به مادر یا هر زن دیگری وصیت کند که ولایت و قیمومیت فرزندان را پس از مرگ او به عهده گیرد و این دلیل بر شایستگی ذاتی زن برای تصدیق ولایت بر فرزندان است و مادر هیچگونه ولایتی ندارد مگر پدر، او را به عنوان وصی و قیم انتخاب کند...

یکی از موارد که باعث اختلاف با بحث حضانت و قیمومت است این است که صاحبان ولایت به دو دسته خاص و عام تقسیم می شوند دسته خاص که شامل (پدر و جد پدری و وصی) است و دسته عام که (حاکم و مومنان عادل) است در حالی که در بحث حضانت این سمت شامل پدر و مادر می شوند و در بحث قیمومت که این سمت توسط حاکم یا دادگاه تعیین می شود...

قیمومت

که در اموال و حقوق کودک با رعایت مصلحت او تصرف کند یا اگر قرار بشود کودک به کارى گمارده شود، اجازه قیم لازم است.

به نظر این جانب همان طورى که براى پدر قیمومت هست براى مادر نیز هست و ما معتقدیم از نظر فقهى اگر پدرى از دنیا رفت، حق الولایه فرزندش با مادر است - قبل از جد پدری- و اگر مادر نبود با جد پدرى است و الا اختصاص ندارد که حتما با جد پدرى باشدو بر خلاف معروف بین فقها که مى گویند وقتى پدر فوت کرد، قیمومت با پدربزرگ است، معتقد هستیم قیمومت با مادر است و این حرکتى است که در جهت حفظ حقوق مادران برداشته شده که این بحث مستند به استدلال هاى فقهى است و براى ما مسلم است. صاحبان قیمومت می توانند اقوام و خویشاوندان محجور باشد یا اینکه یک فرد بیگانه مطمئن، و این فرد توسط دادگاه یا دادستان تعیین می شود دادستان بر کار قیم نظارت کامل دارد و مبلغی را که باید سالیانه خرج کند برای او تعیین کرده است. ...