پایان نامه مالکیت معنوی با رویکرد مالکیت صنعتی در حقوق ایران

هدف از انجام این پایان نامه شناسایی مالکیت معنوی است. مالکیت معمولاً در عرف عموم مردم به اشیاء مادی و ملموس تعلق می گیرد اما این مالکیت در مورد آفریده های ذهنی نوع بشر است. در این تحقیق به برخی شاخه های مالکیت معنوی یعنی مالکیت صنعتی پرداخته شده است تا قوانینی را که از چنین مالکیت هایی حمایت می کند، شناسانده شود. در صورت نقض این مالکیت دارنده آن چه راه هایی قانونی برای الزام به جبران زیان وارده به خود دارد از دیگر اهداف این تحقیق است. همچنین ضمانت اجرای کیفری نقض مالکیت معنوی در این تحقیق بررسی شده است.

چکیده:

در عالم حقوق به چیزی مال اطلاق می شود که دو صفت اساسی داشته باشد:

الف) فایده داشته و در برآورد نیاز انسان مؤثر باشد، فرقی ندارد که نیاز، مادی باشد یا معنوی.

ب) قابل اختصاص یافتن به شخص یا جمعیتی معین باشد.

در گذشته واژه ی مال ویژه کالای مادی بود ولی پیشرفت های زندگی بشر به تدریج آن را از این معنی محدود و ابتدایی خارج ساخته است. بگونه ای که در زمان کنونی به تمام عناصر دارایی مانند سرقفلی، حق اختراع، حق تألیف، اسم تجارتی، علامت تجارتی، طرح صنعتی و غیره نیز مال گفته می شود.

این حقوق که حاصل ابتکار و تراوشهای ذهنی انسان است بنابر اقتضای زندگی امروزی دارای ارزش اقتصادی گشته و انگیزه سود جستن از ابتکار را در صاحبان آنها بیدار می کنند. انسان بنا به طبیعت ذاتی خود دوست دارد چیزهایی را در انحصار و مالکیت خود داشته باشد. بنابراین ممکن است حاصل تلاش خود را به سایر اعضای جامعه ارائه ندهد. اینجاست که حقوق وارد عرصه می شود تا با وضع قوانین و ایجاد قواعدی انحصار مالکان را تا حدودی ساماندهی و در مواردی محدود نماید تا جامعه نیز از حاصل ابتکار این گونه افراد، که گاه اختراع حیاتی برای زندگی بشر محسوب می شود محروم نماند. پیشرفتهای اقتصاد جهانی باعث شده است که مسائلی همچون اسم تجارتی، علامت تجارتی، طرح صنعتی، از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار شوند و به تبع آن، زمینه ساز شکل گیری اختلافات و ادعاهای جدید شوند. در این راستا کشورها سعی دارند به تهیه و تدوین قوانین و مقرراتی بپردازند تا ازحقوق مالکین این نوع دارایی ها حمایت کنند، البته میزان حساسیت در این مورد در بین کشورها یکسان نمی باشد. در سطح جهانی نیز کنوانسیون ها و معاهدات متعددی به شرحی که در مباحث آینده خواهد آمد منعقد گشته اند.

واژگان کلیدی: مالکیت، معنوی، صنعتی

حقوق مالکیت معنوی، حقوقی است که دارای ارزش اقتصادی داد و ستد بوده ولی موضوع آن شی معین مادی نیست. این حقوق به موضوعاتی می پردازد که زائیده ی فکر و اندیشه انسان و با آفریده های ذهنی مرتبط است. این حقوق فارغ از هرگونه شروط قراردادی، منافعی را برای پدیدآورنده ی اثر در نظر گرفته و افراد جامعه را نسبت به رعایت آن ملزم و مکلف می کند.

به عبارتی مالکیت فکری در معنای عام خود حقوق قانونی منتج از فعالیت ذهنی و فکری در زمینه های صنعتی، علمی، ادبی و هنری است. حقوق مالکیت فکری به دو بخش مالکیت صنعتی و حق انحصاری اثر تقسیم می شود. حق انحصاری اثر همان (copyright)، مربوط است به حقوق پدیدآورندگان اثر، که در این بخش هنرهای هفتگانه و حمایت از پدیدآورندگان آنها بررسی می شود.

برخی از حقوق دانان در این مورد معتقدند که حقوق مالکیت معنوی حقوقی است که به صاحب آن اجازه می دهد تا از منافع و شکل خاص از کار و فکر خود بطور انحصاری استفاده کند. مثلاً حقی که تاجر و صنعتگر نسبت به نام تجاری با شکل خاص کالاهای خود دارد یا حقی که مؤلف یا مخترع نسبت به نوشته ها و اختراع خود پیدا می کند از حقوق معنوی است که موضوع آن جنبه مادی و خارجی ندارد. چون موضوع حقوق معنوی ابداعات فکری و کار انسان است و دلیلی بر غیرمنقول بودن آن در قانون وجود ندارد. این دسته از حقوق مالی را باید منقول شمرد.

در حقوق کنونی ارزش هایی شناخته شده که قابل مبادله با پول است ولی نه بر شخص دیگری است و نه بر عینی، به همین جهت نیز چنین حقی در دایره تقسیم حق دینی و عینی نمی گنجد و خود گروهی ویژه از اموال نوظهور را تشکیل می دهد که وصف مشترک آنها تکیه بر حاصل ابتکار انسان است و به همین اعتبار است که حقوق معنوی نامیده می شوند.

مالکیت صنعتی بعنوان شاخه ای از مالکیت فکری

مالکیت صنعتی مربوط به حقوقی است که در نتیجه فعالیت صنعتی به ارباب حرف یا صاحبان صنایع تعلق می گیرد مانند حق انحصاری اختراع و... در حقیقت حق بهره برداری انحصاری است که صاحب آن از اثر و فعالیت تجاری و صنعتی خود دارد.

طبق بند 2 ماده 1 کنوانسیون پاریس موضوع حمایت مالکیت صنعتی - ورقه های اختراع، نمونه های اشیای مصرفی، طرحها، مدلهای صنعتی، علائم بازرگانی، علائم مربوط به خدمات، اسم بازرگانی، مشخصات مبدأ، نامگذاری اصلی جنس و نیز جلوگیری از رقابت نامشروع می باشد.

مالکیت صنعتی

مبحث نخست: اسم تجارتی (Trade Name)

گفتار نخست: شناسایی و تعریف

عنوانی است حاکی از شهرت تاجر که او را تحت آن عنوان معرفی و مشهور می کند. این عنوان ممکن است اسم خانوادگی خود تاجر باشد و ممکن است یک اسم فانتزی باشد.

در بند ج ماده 30 قانون ثبت اختراعات و علائم مصوب 1386 نام تجارتی چنین تعریف شده است که اسم یا عنوانی معرف و مشخص کننده شخص حقیقی یا حقوقی.

گفتار دوم: تفاوت اسم تجارتی با ثبت تجارتی

اسم تجارتی و ثبت آن نباید با ثبت تجارتی اشتباه شود. ثبت تجارتی مربوط است به شناسایی تاجر و وضع تجارتی او در صورتی که اسم تجارتی فقط مربوط به شهرت تاجر می باشد که تحت آن اسم خود را معرفی می کند.

ثبت تجارتی با فوت و حجر تاجر تغییر پیدا می کند در صورتیکه اسم تجارتی برای شناسایی و اشتهار مؤسسه بازرگانی می باشد و با فوت تاجر به بقای خود ادامه داده و جزء خق کسب و پیشه نیز محسوب می شود.

گفتار سوم: ثبت اسم تجارتی

به موجب ماده 576 قانون تجارت: ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلیه ثبت آن را الزامی کند.

مواد قانون تجارت ثبت اسم تجارتی را موکول به آیین نامه ای نموده اند که وزارت دادگستری باید تهیه کتد و آیین نامه ای فعلاً ارائه نشده است و در نتیجه اشخاصی که می خواهند نام تجارتی آنها مورد حمایت و محفوظ قرار گیرد اغلب آن را به عنوان علامت تجارتی به ثبت می رسانند.

لازم به ذکر است که ثبت اسم تجارتی اگر زمانی اجباری گردید مانند ثبت شرکتها و دفاتر و علائم و اختراعات به صورت اعلامی خواهد بود.

طبق ماده ی 580 قانون تجارت: مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی 5 سال است.