تحقیق نقش هیات منصفه در دادگاه مطبوعات

چکیده

تحقیق پیش رو در بررسی و ارزیابی مقوله هیات منصفه می باشد.

هیات منصفه گروهی از افراد غیر حرفه ای هستند که در برخی محاکمات به نمایندگی از سوی افکار عمومی جامعه حضور می یابند و پس از تشخیص موضوع اتهام، مجرمیت یا برائت متهم را به دادگاه اعلام می کنند. این نهاد قانونی ابتدا در انگلستان به وجود آمد، سپس وارد حقوق آمریکا و دیگر کشورهای جهان شد.

در تاریخ حقوق اسلام و ایران، اثری از هیات منصفه یا نام و اختیارات امروزی آن، مگر زیر عنوان گروه های کارشناسی که به قاضی مشورت می دادند، یافت نمی شود و این نهاد پس از انقلاب مشروطیت در قانون اسلامی و قوانین مطبوعاتی برای حضور در محاکم سیاسی و مطبوعاتی دارای جایگاه قانونی گردید.

لزوم حضور هیات منصفه در محاکم سیاسی و مطبوعاتی، پس از انقلاب مورد بحث کارشناسی و تاکید فقیهان و نمایندگان مجلس خبرگان برررسی قانون اساسی قرار گرفت. و اصل 168 بدان اختصاص یافت، بدین ترتیب، این نهاد بعنوان نماینده وجدان عمومی و افکار عمومی جامعه دارای جایگاه قانونی شد.

تعریف و پیشینه هیات منصفه

در این بخش، تعریف هیات منصفه را از دیدگاه نظام حقوقی انگلوآمریکن، حقوق اسلام و ایران، در نخستین گفتار ذکر می کنیم و در گفتار دوم پیشینه تاریخی این نهاد را در جایگاه های یاد شده، آنطور که در منابع مختلف داخلی و خارجی ذکر شده است، نقل خواهیم کرد.

تعریف هیات منصفه

هیات منصفه واژه ای است که علی رغم عربی بودن هر دو کلمه متشکله آن، تنها در زبان فارسی مصطلح شده است. برای آشنایی بیشتر با معانی لغوی و اصطلاحی آن ابتدا از دیدگاه نظام حقوقی انگلوآمریکن به آن می نگریم، سپس ریشه آن را در فرهنگ و حقوق اسلام و ایران جستجو می کنیم.

هیات منصفه از دیدگاه حقوقی انگلوآمریکن

دائره المعارف بریتانیکا در تعریف مشروحی از هیات منصفه چنین آورده است : هیات منصفه یک نهاد قانونی تاریخی در نظام انگلوآمریکن است، که در آن گروهی از مردم عادی در ارتباط با دعاوی مطروحه در محاکمات به تصمیم گیری می پردازند. خصوصیات عمده و قدرت هیات منصفه، به قوانین و عملکرد کشورها، نواحی یا ایالات بستگی دارد به نظر می رسد به نسبت اشکال آن به تعداد هر یک از کشورها، نواحی یا ایالات متنوع باشد، اما خصوصیات اصلی و عمده هیات منصفه آنرا بصورت یک نهاد خاص ازمیان اقشار مختلف جامعه برگزیده و به آنها این اجازه را می دهد تا برای دستیابی به یک تصمیم که با رای اکثریت اتخاذ خواهد شد، در خفا به تبادل نظر بپردازند و این تصمیم را بدون ارائه هر گونه دلیلی به اطلاع عمومی برسانند در لغت، واژه معادل هیات منصفه، در زبان انگلیسی JURY است.

مبحث دوم : هیات منصفه از دیدگاه اسلام و ایران

هیات منصفه در ابتدا واژه ای عربی است که در زبان فارسی متداول شده است. هیئه در زبان عربی به معنای گروه، جماعت منظم، سازمان وابسته است. هیات منصفه در فرهنگ فارسی معین نیز چنین تعریف شده است: در برخی جرایم سیاسی و جزء آن، گروهی به تعداد معین از افراد عادی، طبق قانون در دادگاه شرکت می کنند، پس از ختم دادرسی با هیات دادرسان به مشاوره می پردازند و نظر خود را اظهار می کنند. این نظر جنبه مشورتی دارد و حکم قطعی با دادرسان دادگاه می باشد...

جرم مطبوعاتی در حقوق ایران

هر جرمی که به وسیله درج مطلبی در یک نشریه و نشر آن اتفاق بیفتد جرم مطبوعاتی است. این تعریف با سه مولفه لحاظ شده است. اول، جرم ؛ دوم، از طریق درج مطلبی در یک نشریه و سوم، تحقق نشر آن.

مجرم مطبوعاتی تنها مدیر مسئول است، جز جرم موضوع ماده 27 ق. م. که علاوه بر مدیر مسئول نویسنده نیز مجازات می شود. (اهانت به مقام رهبری و مراجع مسلم تقلید ) هر تفسیری خلاف از آنجا که بر خلاف تفسیر مضیق و به نفع متهم است پذیرفتنی نیست.

بررسی قانون مطبوعات ایران به این نتیجه می رسیم که مواد 6-7-23-24-25-26-27-...35 مربوط به جرایم و مجازات های اعمال شونده درباره جرایم مطبوعاتی است البته در یک حرکت کاملاً سیاسی از قانون اقدامات تامینی و تربیتی 1339 نیز برای توقیف روزنامه ها ومجلات استفاده شد ولی آنچه که در برخورد یا قانون مطبوعات با آن روبرو هستیم همین چندین ماده است.

جرم مطبوعاتی از نظرگاه فقهی

بررسی فقهی جرایم مطبوعاتی نشان می دهد که الف: به طور کلی مطبوعات ادورای (روزنامه ها و مجلات) از موضوعات مستحدث فقهی هستند لذا درباره آن از سوی فقها مستقیماً بحثی صورت نگرفته است بر این اساس جرایم مترتب بر این موضوع مستحدث نیز از مسائل مستحدثه است که مورد عنایت فقها واقع نگردیده است.

ب : بحث کتب ضلال نحوه ای ارتباط با بحث جرایم مطبوعاتی می تواند داشته باشد این بحث تعبدی، توقیفی و تاسیسی نیست بلکه عقلایی است. بحث کتب ضاله از اختراعات فقهاست یعنی نه این عنوان در آیات قران کریم به کار رفته است و نه در روایات به جا مانده از پیامبر اکرم(ص) و ائمه وجود دارد. این عنوان در قرن پنجم در ادبیات فقهی به کار رفته است. شیخ مفید برای اولین بار در المقنعه با ذکر دو عنوان کتب و کتب ضلال قائل به عدم حلیت حفظ و کسب از طریق آنها می شود.