مقاله جایگاه دموکراسی در ایران

معرفی مقاله تحقیقاتی جامعه شناسی سیاسی و حقوق بررسی جایگاه دموکراسی در ایران

بخشهایی از متن تحقیق

چنین به نظر می رسد که دموکراسی به عنوان نظام سیاسی بلامنازع در حال گسترش در سراسر جهان باشد. امروزه مبحث نظری گذار به دموکراسی و زمینه های اجتماعی آن مهمترین مبحث در جامعه شناسی سیاسی به شمار می رود و حتی می توان گفت که با توجه به اهمیت این مبحث، جامعه شناسی سیاسی چیزی جز جامعه شناسی زمینه های گذار به دموکراسی نیست.

در خصوص دلایل و علل دموکراتیزاسیون و گذار به دموکراسی نگرش های گوناگونی پیدا شده است. نگرش نهفته در پس نظریه امواج دموکراسی نگرش سرایت دموکراسی از منطقه ای به منطقه ی دیگر در سطح جهان یا دست کم در درون مناطق فرهنگی- جغرافیایی خاصی است.

برخی دیگر از صاحب نظران بر نقش جهانی شدن اقتصاد و فرهنگ و ارتباطات و تأثیر آن بر گسترش جامعه ی مدنی در سطح جهانی، تقویت گفتمان حقوق بشر و حمایت از جنبش های دموکراتیک در مناطق گوناگون جهان سخن به میان می آورند.

اما چیزی که ما در این تحقیق بدان توجه کردیم بیشتر زمینه های سیاسی و طبقاتی نیروهای اجتماعی و تأثیر آن در پیدایش زمینه های مساعد درونی برای گذار به دموکراسی است. لذا با بررسی روند تاریخی دموکراسی در ایران و نقش و تأثیر نیروها و طبقات مختلف اجتماعی بر این روند سعی کردیم تصویری روشن از جایگاه دموکراسی در وضعیت کنونی ایران ترسیم کنیم.

دموکراسی چیست؟

برای دموکراسی در طی این نیم قرن گذشته معانی متعددی بیان شده است از جمله: حکومت مردم، حکومت نمایندگان مردم، حکومت حزب مردم، حکومت اکثریت، دیکتاتوری پرولتاریا، حداکثر مشارکت سیاسی، رقابت نخبگان بر سر کسب آرای مردم، نظام چند جزبی، کثرت گرایی سیاسی و اجتماعی، حقوق برابر شهروندی، آزادی های مدنی و سیاسی، جامعه ی آزاد، جامعه ی مدنی، اقتصاد بازار آزاد، هر چه در بریتانیا یا آمریکا انجام می دهند پایان تاریخ یا هر چیز زیبای دیگر.

در عین حال که بسیاری از این تعاریف مشترکند و با یکدیگر همپوشی دارند بسیاری از آن نیز با یکدیگر ناسازگارند. رایج ترین این تقابل ها عبارتند از: دموکراسی به منزله ی مفهومی توصیفی یا مفهومی تجویزی؛ دموکراسی همچون رویه ای نهادی یا ایده آلی هنجاری؛ دموکراسی مستقیم در مقابل دموکراسی نمایندگی؛ دموکراسی نخبه گرا در مقابل دموکراسی مشارکتی؛ دموکراسی لیبرال در مقابل دموکراسی غیرلیبرال (پوپولیستی، مارکسیستی، رادیکال)؛ دموکراسی مشورتی در برابر دموکراسی توده ای؛ دموکراسی سیاسی در مقابل دموکراسی اجتماعی؛ دموکراسی به عنوان حقوق فردی یا خیرجمعی؛ دموکراسی به منزله ی تحقق برابری یا توافق در مورد تفاوت. تمامی این تعاریف بیانگر مجادله انگیز و بحث انگیز بودن دموکراسی است که هیچ تعریف مشخصی که اساساً در آن توافقی وجود داشته باشد، در درست نیست.

مفهوم دموکراسی به حکومت و مردم باز می گردد و حکومت باید به دست مردم و برای مردم باشد..

دموکراسی حقوقی

این الگو تلفیقی از لیبرالیسم نو و محافظه کاری نو است. هدف اصلی این الگو، تحقق جامعه ی بازار آزاد توأم با دولت حداقل است. رابرت نوزیک معتقد است که فقط افراد می توانند درباره ی آنچه می خواهند داوری نمایند پس هر چه دولت کمتر دخالت کند بهتر است.

خصوصیات این الگو عبارتند از: 1- حاکمیت قانون 2- حداقل مداخله ی دولت در جامعه مدنی و خصوصی.

ابعاد نو و کهنه ی دموکراسی

برای رسیدن به مفهومی واضح از دموکراسی و پاسخگویی به پرسش های مربوط آن باید واقعیت هایی را در نظر گرفت. یکی از این واقعیت ها این است که دموکراسی کاملاً برابر با نظام خاص غرب یعنی لیبرال- دموکراسی غربی نیست بلکه نظام های آشکارا غیرلیبرال کشورهای شورایی (سوسیالیستی) و همچنین نظام های کشورهای توسعه نیافته ی آسیا و آفریقا به اعتبار تاریخ خود مدعی عنوان دموکراسی هستند.

واقعیت دوم اینکه لیبرال- دموکراسی درست مانند هر نظام دیگر یک نظام مبتنی بر قدرت است؛ یعنی در واقع یک نظام قدرت مضاعف است، نظامی که به وسیله ی آن می توان بر مردم حکومت کرد و آنها را به انجام کارهایی واداشت و از کارهای برحذرشان داشت که ممکن است در غیر آن انجام دهند.

بنابراین دموکراسی به عنوان یک نظام سیاسی، نظامی است که به وسیله ی آن قدرت دولت بر افراد و گروه های اجتماعی اعمال می شود. از آن گذشته یک حکومت دموکراتیک مانند هر حکومت دیگری برای حفظ و تحلیل مشکل معینی از جامعه و نوع مشخصی از روابط بین افراد و حقوق و توقعاتی که انسان ها از یکدیگر دارند، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، براساس حق مالکیت عمل می کند.

کمال و نبوغ دموکراسی تنها در نتیجه مبارزات طولانی طبقات تحت سلطه و استثمار شده حاصل شده و به واسطه آن مبارزات بود که حقوق مدنی و سیاسی از حد طبقه بورژوا فراتر رفت و شامل حال طبقات دیگر نیز شد...

فهرست مطالب تحقیق

پیشگفتار

دموکراسی چیست؟

الگوهای دموکراسی

ابعاد نو و کهنه ی دموکراسی

انواع دموکراسی از دیدگاه سی بی مک فرسون

دموکراسی غیرلیبرالی: نوع کمونیستی

دموکراسی غیرلیبرالی: نوع توسعه نیافته

موج جدید نظریه های گذار به دموکراسی

زمینه های سیاسی و اجتماعی فروپاشی رژیم های غیردموکراتیک و گذرا آن ها به دموکراسی

تعارض دموکراسی و توسعه با توجه به ایران

جنبش دموکراسی مردمی و تکالیف مبرم آن در ایران

موانع گذار به دموکراسی در ایران

نتیجه گیری

منابع و مآخذ