تحقیق نابرابری شهادت زن و مرد

معرفی مقاله تحقیقاتی بررسی نابرابری شهادت زن و مرد

چکیده:

شهادت، در لغت معنای مختلفی دارد از جمله کلمه شهادت در لغت از فعل ثلاثی مجرد شهد، یشهد، شهوداً و شهاد گرفته شده است. گفته شده این کلمه اگر بدون حرف اضافه استعمال شود به معنای ادراک و حضور است و با حرف اضافه علی به معنای اخبار قاطع بوده و استعمال آن با حرف باء مانند شهد عند الحاکم لفلان علی فلان بکذا به معنای ادای شهادت یا قسم است. معنای اخیر مترادف جمله حلف بکذا؛ قسم خود به کذا است.

شهادت در اصطلاح عبارت است از اخبار از وقوع امور محسوس به یکی از حواس، اگر اخبار به حقی به ضرر خود و به نفع دیگری باشد آن را اقرار می گویند. گواهی گاهی به معنای تصدیق است که در این صورت با مفهوم شهادت فرق دارد. در فقه غالباً شرط می کنند که مشهود به باید از دیدنی ها (مبصرات) با شنیدنی ها (مسموعات) باشد. مانند عقد و ایقاع که شنیدنی است و قتل و دزدی که دیدنی است

در این تحقیق سعی شده است به تعریف شهادت - شرایط شهادت - کیفیت و کمیت شهادت در حقوق موضوعه - شهادت زن در نظریه رایج فقها - موارد قانونی و مفاد آن در مجلس شورای اسلامی و نظریه های شورای نگهبان - شرایط شهادت زن - احادیث و آیات در مورد شهادت زنان - اعتبار شهادت زنان در قوانین ایران و کنواسیون و مواردی از این دست پرداخته شود و در پایان نتیجه گیری شود.

یکی از مسائل مطروحه در بحث شهادت، نقش جنسیت در اعتبار شهادت است، یعنی آیا زن یا مرد بودن تاثیری در اعتبار شهادت دارد یا خیر؟ امروزه در قوانین اغلب کشورها شرط مرد بودن در زمره شرایط لازم برای اعتبار شهادت نیست ولی در مقررات قانونی جمهوری اسلامی ایران، تفاوتهایی در اعتبار شهادت زن، نسبت به شهادت مرد وجود دارد که در این نوشته نقد و بررسی نسبت به این موارد و مبنای فقهی آنها خواهیم داشت.

معنای لغوی و فقهی شهادت

شهادت از نظر لغوی به معنای حضور، معاینه، اطلاع، گواهی دادن و گواهی که در آن شک و تردید نباشد و از روی اخلاص و راستی داده شود، و شاهد به معنی حاضر، گواه و هر کس که امری یا واقعه ای را به چشم خود دیده، آمده است.

شهادت از نظر فقهی و حقوقی عبارت است از اخبار جازم از حقی برای دیگری است که از طرف غیر قاضی به عمل آید.

به عبارت دیگر شهادت عبارت است اظهارات اشخاص خارج از دعوی که امر مورد اختلاف را دیده یا شنیده و شخصاً از ان آگاه شده باشند.

شرایط شاهد و شرایط شهادت:

1- شرایط اعتبار مفاد شهادت: مانند مطابقت آن با دعوا و قطع و یقین شاهد و اتحاد شهادت گواهان

2- بر اساس مقررات ماده 1313 قانون اصلاح موادی از قانون مدنی: در شاهد، بلوغ، عدالت، ایمان و طهارت مولد شرط است

ارتباط شهادت و جنسیت

فقهای شیعه، شهادت را به لحاظ جنسیت شاهد به سه دسته تقسیم نموده اند:

1- مواردی که فقط شهادت مردان پذیرفته است.

2- مواردی که شهادت مردان و زنان با همدیگر پذیرفته می شود.

3 - مواردی که شهادت زنان به تنهایی پذیرفته می شود.

مواردی که فقط شهادت مردان پذیرفته است:

علما در سه مورد؛ طلاق، حدود (بجز زنا) و روئیت هلال (ماه) اتفاق دارند که فقط به وسیله شهادت مردان ثابت می گردد. دلیل عدم پذیرش شهادت زنان در حدود، روایتی از حضرت (ع) است:

قال ال تجوز شهاده النساء فی الحدود و لا فی اعقود: شهادت زنان در حدود و قصاص جایز نیست البته روایت دیگری هم به همین مضمون از حضرت علی (ع) نقل شده است.

دلیل رد شهادت زنان در طلاق، روایات: حلبی. ابوبصیر: محمد ابن فضیل و ابراهیم و صحیحه محمد بن مسلم است.

دلیل رد شهادت زنان در رویت هلال ماه روایت محمد بن مسلم و عبدالله بن سنان است که روایت محمد بن مسلم چنین است عن محمد بن مسلم قال (ع): تجوز شهادت النساء فی الهلال و لا فی الطلاق. .. امام (ع) فرمود: شهادت زنان در رویت هلال و طلاق جایز نیست، بعضی از علما در مقابل فرموده اند: در نکاح و قصاص، شهادت یک مرد و دو زن کافی است.

محقق اردبیلی در توجیه اختلاف علما در نکاح چنین می گوید: دلیل این که علما در صحت و بطلان شهادت زنان در باره نکاح اختلاف نموده اند اختلاف روایات است، ولی روایات دال بر جواز زیادتر و واضح تر است و نیز این روایات به وسیله عموم ادله قبول شهادت شهود و این که بنای شریعت بر اسان گیری است تائید می گردد.

نابرابری شهادت زن و مرد

برخی معتقدند اصولاً نباید دنبال حکمت و علت احکام و مقررات شرعی برآمد، آنچه ما تکلیف و وظیفه داریم این است که از روی ادله شرعی حاکم خدا را بدست آوریم ولی دستیابی به فلسفه و حکمت احکام، نه وظیفه و نه در بسیاری از موارد در توان ماست همین که از طریق کتاب و سنت حکم شریعت بدست آمده باید به آن حکم گردن نهاد و در مقام تشخیص فلسفه و حکمت و توجیه آن حکم نباید برآمد، چه اینکه ممکن است حکم الهی مبتنی بر حکمتهای خفیفه ای باشد که برای انسان قابل درک نباشد. ابن عربی صاحب کتاب احکام القران در ذیل آیه 282 سوره بقره و با توجه به طرح اشکالی در مورد عبارت ان تضل احدیهما فتذکر احدیهما الاخری می گوید: خداوند سبحان حکمی را که می خواهد وضع می کند و او خود به حکمت کار خویش و مصلحت وضع مقررات خود آگاه تر از همه است و ملزم نیست مردم را از حکمت و مصالح احکام آگاه نماید.

فهرست مطالب تحقیق

چکیده

مقدمه

فصل اول: شهادت شهود

مبحث اول - معنای لغوی و فقهی شهادت

مبحث دوم - شرایط شاهد و شرایط شهادت

مبحث سوم - کمیت شهادت

مبحث چهارم - کیفیت و کمیت گواهی یا شهادت در حقوق موضوعه

فصل دوم: شهادت زن در نظریه رایج فقها

گواهی زنان

فصل سوم: نصاب شهادت زنان در میان مذاهب اسلامی

مبحث اول - شهادت همسر

مبحث دوم - عدم شهود و جنسیت در شاهد

فصل چهارم: ارتباط شهادت و جنسیت

مبحث اول - مواردی که فقط شهادت مردان پذیرفته است

مبحث دوم - مواردی که شهادت مردان و زنان با همدیگر پذیرفته می شود

مبحث سوم - مواردی که شهادت زنان به تنهایی پذیرفته می شود

فصل پنجم: حکمت عدم برابر شهادت زن و مرد

فصل ششم: چگونگی شهادت زن در قوانین امروزه ایران

شهادت زنان مطابق با کنواسیون

نتیجه گیری

منابع