مقاله بررسی كوكسیدیوز ، بیماری انگلی طیور در 48 صفحه ورد قابل ویرایش 

پیشگفتار  

كوكسیدیوز مهمترین و متداولترین بیماری انگلی طیور است كه می‌تواند موجب ایجاد خسارات اقتصادی عمده‌ای در مرغداریهای صنعتی گردد.

زیان ناشی از تلفات، كاهش میزان تولید- اشكالات ایجاد شده در میزان ضریب تبدیل غذائی، رشد و عملكرد گله در اشكال بالینی و تحت بالینی كوكسیدیوز از جمله این موارد بشمار می‌آیند.

در سالهای نخست پرورش تجاری طیور، وقوع فراوان كوكسیدیوز اغلب منجر به بروز مسائل حادی می‌گردید پس از آن تفكیك تمایز شكل بالینی كوكسیدیوز از موارد تحت بالینی آغاز شد بطور كلی این مسئله مورد قبول قرار گرفته كه در مرغداریها اغلب اشكال تحت بالینی و یا سطح پائین آلودگی با كوكسیدیوز دیده می‌شود كه فاقد اهمیت اقتصادی قابل توجه می‌باشند. با این حال پس از گذشت چند سال، به دنبال افزایش شواهد بدست آمده این نتایح مورد بازنگری قرار گرفته است. مطالعات دقیقی كه توسط B raunius  (1980) و Voeten و همكاران (1988) در سطح فارم بعمل آمد حاكی از آن است كه سطوح پایین آلودگی با كوكسیدیوز قادر است بر روی عوامل مؤثر بر تولید تأثیر زیانباری داشته باشد. (22) وسعت آسیب‌ها و ضایعات ناشی از این بیماری بستگی به زمان وقوع در دوره پرورش دارد، در صورتیكه جوجه‌ها در دروة بحرانی[1] یعنی هفته سوم، چهارم و پنجم مبتلا به بیماری شوند، در دروه پس از بیماری تا زمان كشتار در جوجه‌های گوشتی و زمان تولید در مرغان تخمگذار خسارت وارده به تولید دیگر قابل جبران نخواهد بود.

این بیماری از لحاظ اقتصادی ضررهای هنگفتی را در بردارد كه در نوع خود بی‌‌نظیر است زیرا در جهان این بیماری سالیانه حدود 60 تا 120 میلیون دلار خسارت‌ مالی ایجاد می‌كند كه این امر بخوبی گویای عمق فاجعه است علاوه بر این هزینه‌‌هایی كه به طور سالانه در دنیا صرف خرید دارو، درمان و یا پیش‌گیری كوكسیدیوز می‌گردد، رقم اعجاب‌آور 150 میلیون دلاری می باشد (7)

در آمریكا به تنهائی سالانه 60 میلیون دلار صرف هزینه‌های داروئی مربوط به كوكسیدیوز می‌شود برای اینكه بتوانیم تصویر درستی از كل سرمایه‌ای كه سالانه بواسطه  كوكسیدیوز بطور جبران ناپذیری در سطح جهان زایل می‌شود ارائه دهیم، در اینجا سود خالص چند شركت چند ملیتی را كه بر طبق گزارش مجله معتبر اقتصادی فورچون[2]در سال 1986 مقامهای اول تا ششم را از حیث درآمد سالانه از بین 500 شركت چند ملیتی كسب كرده‌اند ذكر می‌كنیم

1. آی، بی، ام                               000/555/6 دلار در سال

2. اكسون                                   000/870/4 دلار در سال

3. جنرال متورز                           000/999/3 دلار در سال

4. فورد متور                               400/515/2 دلار در سال

5. جنرال الكتریك                          000/336/2 دلار در سال

6. آموكو                                    000/953/1 دلار در سال

این مقایسه ساده نشان می‌دهد كه سرمایه‌ای كه بوسیله كوكسیدیوز در سال زایل می‌شود از مجموع درآمد خالص چند شركت چند ملیتی بزرگ بسیار بیشتر است.
(7 و 8)

متخصصین حدود 10-5% كل مرگ‌ومیر را در سطور جهان بواسطه كوكسیدیوز می‌دانند (56) البته خساراتی كه در سطح بالا ذكر گردید، شامل خساراتی فراوان ناشی از كوكسیدیوز تحت  بالینی نمی‌شود. خسارت منسوب به كوكسیدیوز تحت بالینی عبارت از افزایش ضریب تبدیل غذایی و كاهش اضافه وزن می‌باشد. محاسبه انجام شده نشان می‌دهد كه این شكل بیماری ضریب تبدیل غذائی را 4 تا 10 درصد افزایش می‌دهد. همچنین باعث كمبود وزن بدن بمیزان 50 تا 100 گرم در پایان دوره پرورش جوجه‌های گوشتی می‌شود. پیش‌بینی شده است كه به ازای هر پرنده خساراتی معادل 5 تا 10 سنت آمریكا وارد می‌شود.

سرمایه‌ای كه اكنون در صنعت پرورش طیور گوشتی در ‎آمریكا در جریان است به چندین میلیارد دلار بالغ می‌شود و بنابراین كاربرد گسترده داروهای ضد كوكسیدیوز بخصوص در طیور گوشتی از اهمیت فراوانی برخوردار می‌باشد. و از ضررهای اقتصادی بسیار هنگفتی جلوگیری بعمل می‌آورد.

كاربرد داروهای ضدكوكسیدیایی در هر كشور یك ضرورت تلقی می‌شود ولی دقت در  انتخاب و نوع داروهای ضدكوكسیدیایی نیز نبایستی نادیده گرفته شود. عمده‌ترین مسئله در مورد كوكسیدیوز انتخاب دارویی مناسب می‌باشد. (1)

مقدمه

بیماری كوكسیدیوز دارای اهمیت جهانی در صنعت طیور می‌باشد این بیماری بوسیله  پروتوزآها كه انگلهای تك سلولی می باشند. ایجاد می‌گردد. این پروتوزآها[3] متعلق به شاخه آپی كمپلكسها[4] و جنس آیمریاها[5]‌ می‌باشد. (2 و 10)

آیمریاها در اپیتلیوم روده تكثیر نموده  و سبب تخریب بافتها می‌گردند و متعاقب آن فرآیندهای هضم و جذب مختل گردیده، پرنده از دریافت مواد غذائی و آب محروم شده و در نتیجه دچار دهیدراتاسیون، كم خونی و حساسیت در برابر سایر عوامل بیماریزا می‌گردد.

خانواده آیمریاها نسبت به هرگروه از حیوانات، اختصاصی می باشند و كوكسیدیاهای ماكیان فقط ماكیان را آلوده می‌كنند. 9 گونه آیمریا در ماكیان شناخته شده ولی فقط 5 گونه‌ آن بیماریزا تشخیص داده شده كه عبارتند از:

آیمریا نكاتریكس[6]، آیمریا برونتی[7]، آیمریا آسرولینا[8]، آیمریاماگزیما[9] و آیمریاتنلا[10] همانند بسیاری از بیماریهای انگلی، كوكسیدیوز عمدتاً در پرندگان جوان بروز می‌نماید. زیرا پس از آلودگی پرنده با عامل بیماری‌، ایمنی در برابر بیماری به سرعت ایجاد شده و توسعه می‌یابد و ایمنی حاصله پرنده را در برابر آلودگی مجدد در برابر همان گونه محافظت می‌نماید.

شیوع بیماری كوكسیدیوز شكلهای مختلفی داشته كه می‌تواند بسیار حاد یا خیلی ملایم بوده بدون اینكه هیچگونه علائم بالینی و یا تحت بالینی را با اندازه‌گیری وزن بدن، یافته‌های آسیب شناسی، مقدار غذایی مصرفی، و یا اندازه‌گیری پارامترهای خونی مشاهده نمود.

آیمریا ماگزیما 1929 TYZZER 

قسمت میانی روده كوچك غالباً توسط آیمریا ماكزیما آلوده می‌گردد. این ناحیه از قسمت انتهایی دوازدهه شروع گشته و تا زائده كیسه زرده امتداد می‌یابد، اما در عفونتهای شدید امكان دارد كه ضایعات در تمام طول روده كوچك گسترده گردد.

شناسایی آیمریا ماگزیما به دلیل بزرگ بودن اووسیست‌های آن بآسانی امكان پذیر می‌باشد. این آیمریا بدلیل نداشتن شیزونتهای بزرگ در ضایعات ایجاد شده از آیمریانكاتریكس قابل تفریق می باشد این آیمریا دارای بیماریزایی متوسطی می‌باشد كه اثرات جدی آن اكثراً از مراحل جنسی انگل است.

ایجاد عفونت توسط بلع حدود 200000 اووسیست سبب بروز كاهش رشد، شیوع بیماری، اسهال و مرگ و میر می‌شود.

در طی دو مرحله اول تكثیر غیرجنسی انگل كه بطور سطحی در سلولهای اپیتلیال لایه مخاطی صورت می‌گیرد، كمترین تخریب بافتی رخ می‌دهد. زمانی كه مرحله جنسی انگل در بافتهای عمقی روده، در خلال روز پنجم و هشتم بعد از بروز عفونت شروع می‌گردد، بدلیل وجود پرخونی، ادم، نفوذ سلولی و ضخیم شدن لایه مخاطی ضایعات گسترش می‌یابند. (2 و 10و 19)

آیمریا مایتیس[11] 1929    TYZZER  

قسمت انتهایی روده كوچك یعنی از قسمت زائده كسیه زرده تا اتصال روده كور محل طبیعی وجود این آیمریا می‌باشد.

ایجاد عفونت بوسیله بلع 1 تا 5/1 میلیون اووسیست سبب كاهش رشد، شیوع بیماری‌ و از دست رفتن رنگدانه‌ها می‌گردد.

در شكل بالینی ضایعات ماكروسكوپی ایجاد شده بسیار ناچیز است، بدین دلیل اكثراً در تشخیص، این گونه، نادیده گرفته می شود و یا در عفونتهای تحت بالینی اشتباه تشخیص داده می‌شود.

بدلیل وجود اووسیست‌های گرد و كوچكتر آن، براحتی از گونه آیمریا برونتی قابل تشخیص می‌باشد ضایعات میكروسكوپی حاصل برخلاف سایر گونه‌ها بدلیل عدم تجمع و تشكیل كلنی گسترده می‌باشد، چندان اختصاصی نیست و شیزونت و گامتوسیتهای تولید شده به طور سطحی بر روی لایه مخاطی روده پخش می‌گردند.(2)

آیمریا میواتی[12] 1964 EDGAR and SLEBOLO 

این آیمریا اولین بار بعنوان یك سویه كوچك از آیمریای آسرولنیا شناسایی گردید.

ضایعات حاصله معمولاً از ناحیه دوازدهه تا محل اتصال روده كوركوآك گسترش می‌یابند. در روز چهارم وقتی كه در جوجه‌ها علائم بیحالی، بی‌اشتهایی، اسهال آبكی دیده می‌شود، در قسمت قدامی روده باریك تغییرات مشخصی ظاهر می‌گردد.

این نواحی متورم، ادماتوز، دارای نقاط پتشی پراكنده می باشد. در عفونت‌های خفیف، ضایعات موجود، مشابه با آیمریا آسرولیناست. و لیكن آنها از نظر شكل ظاهری گردتر می‌باشند.

ایجاد عفونت توسط یك میلیون اووسیست سبب بروز كاهش رشد و شیوع بیماری می‌گردد و در عفونتهای تجربی سبب مرگ و میر می‌شود. (19 و 2)

آیمریا نكاتریكس   1930 JOHNSON

بدلیل ایجاد ضایعات غیر عادی و خاصی كه این گونه آیمریا در روده كوچك ایجاد می‌نماید، در زمره معروفترین گونه‌های شناخته شده قرار گرفته است.

بعد از آیمریاتنلا، آیمریانكاتریكس متداولترین گونه بیماریزا در طیور اصلی می باشد. ضایعات بوجود آمده در روده كوچك تقریباً در نقاطی كه ضایعات حاصل از آیمریا ماگزیما ایجاد می‌گردند مشاهده می‌شود. احتمالاً به دلیل پایین بودن ظرفیت تولید مثل آیمریانكاتریكس، این آیمریا قادر به رقابت با سایر كوكسیدیاها نمی‌باشدو  اكثراً در پرندگان مسن‌تر مثل پولتهای در حال رشد و یا پولتهای جایگزین تخمگذار در سنین 9 تا 14 هفتگی دیده می‌شود.