تحقیق عدالت و تعدد زوجین در حقوق اسلام و قوانین ایران

معرفی مقاله تحقیقاتی بررسی عدالت و تعدد زوجین (ازدواج مجدد) در حقوق اسلام و قوانین موضوعه ایران

در این مقاله برآنیم تا به ذکر سه مورد از متونی که به موضوع تعدد زوجات در ایران پرداخته اند، اشاره کنیم .لازم به توضیح است که قصد ما از طرح این بحث در سیر کار تحقیقی، به سبب آن است که نسبت به تاریخچه ی این امر در کشورمان آگاهی یابیم و با این پیش فرض، بهتر بتوانیم به تحلیل و تفسیر این موضوع بپردازیم.

بررسی تفصیلی ازدواج مجدد ابعاد و مباحث بسیاری را می طلبد که در این جا گنجایش آن نیست. در این مقاله نخست تعاریف و مفاهیم اساسی تبیین گردید سپس شرط عدالت در ازدواج مجدد در حقوق اسلام و قوانین موضوعه ایران مورد بررسی قرار گرفت آن گاه چگونگی احراز شرط عدالت مورد تجزیه و تحلیل واقع گردید و در پایان از آثار و ضمانت اجرای عدم عدالت سخن گفته شده است.

ضرورت شرط عدالت برای ازدواج مجدد و بنا بر نظر دیگر، رعایت مصلحت فردی و اجتماعی و تفسیر مضیق شرط عدالت دو نظریه قابل طرح است که در جای خود به آن خواهیم پرداخت. اما آن چه مسلم به نظر می رسد ،این فرض، از موارد ازدواج مجدد تلقی می شود و در قلمرو موضوع مقاله خواهد بود.

مرد با داشتن زن و بدون ضرورت و به صرف تنوّع طلبی و تفنّن اقدام به انتخاب همسر دیگر نماید. بدیهی است این فرض از مصادیق کامل ازدواج مجدد محسوب خواهد شد و در نتیجه در قلمروی موضوع تحقیق قرار خواهد گرفت و به دیگر سخن، مرکز ثقل موضوع مقاله خواهد بود که در مبحث سوم به بررسی آن خواهیم پرداخت.

اسلام و تعدد زوجات

در منابع اهل سنت و شیعه در احادیث متعدد تعدد زوجات مطرح و به صورت ضمنی یا صریح بر جواز آن تأکید شده است. در بیشتر این احادیث جزئیات احکام مربوط به چندهمسری بیان شده و گاه به حکمت تجویز تعدد زوجات هم اشاره گردیده است

اسلام چند زنى را بر خلاف چند شوهرى بکلى نسخ و لغو نکرد،بلکه آن را تحدید و تقیید کرد; یعنى از طرفى نامحدودى را از میان برد و براى آن حداکثر قائل شد که چهارتاست، و از طرف دیگر براى آن قیود و شرایطى قرار داد و به هر کس اجازه نداد که همسران متعدد انتخاب کند.در آینده درباره آن قیود و شرایط و همچنین درباره اینکه چرا اسلام چند زنى را بکلى لغو نکرد بحث خواهیم کرد.

عجیب این است که در قرون وسطى از جمله تبلیغاتى که به ضد اسلام مى کردند این بود که مى گفتند پیغمبر اسلام براى اولین بار رسم تعدد زوجات را در جهان اختراع کرد!! و مدعى بودند شالوده اسلام تعدد زوجات است و علت پیشرفت سریع اسلام در میان اقوام و ملل گوناگون اجازه تعدد زوجات است و هم ادعا مى کردند که علت انحطاط مشرق زمین نیز تعدد زوجات است...

تعدد زوجات در ایران

کریستن سن در کتاب ایران در زمان ساسانیان صفحه 346 مى گوید:

اصل تعدد زوجات اساس تشکیل خانواده (در ایران زمان ساسانیان)به شمار مى رفت. در عمل، تعداد زنانى که مرد مى توانست داشته باشد به نسبت استطاعت او بود. ظاهرا مردمان کم بضاعت به طور کلى بیش از یک زن نداشتند. رئیس خانواده از حق ریاست دودمان بهره مند بود. یکى از زنان، سوگلى و صاحب حقوق کامله محسوب شده و او را زن پادشاییها (پادشاه زن) یا زن ممتاز مى خواندند. از او پست تر زنى بود که عنوان خدمتکارى داشت و او را زن خدمتکار مى گفتند. حقوق قانونى این دو نوع زوجه مختلف بود. ظاهرا کنیزان زر خرید و زنان اسیر جزو طبقه چاکر زن بوده اند. معلوم نیست که عده زنان ممتاز یک مرد محدود بوده است یا خیر. اما در بسى از مباحثات حقوقى از مردى که دو زن ممتاز دارد سخن به میان آمده است. هر زنى از این طبقه عنوان بانوى خانه داشته است و گویا هر یک از آنها داراى خانه جداگانه بوده اند. شوهر مکلف بود که مادام العمر زن ممتاز خود را نان دهد و نگهدارى کند. هر پسرى تا سن بلوغ و هر دخترى تا سن ازدواج داراى همین حقوق بوده اند، اما زوجه هایى که عنوان چاکر زن داشته اند فقط اولاد ذکور آنان در خانواده پدرى پذیرفته مى شده است...