تحقیق وجه اشتراک و افتراق دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

چکیده

دیه و ارش در برخی منابع متفاوت و در برخی دیگر دو عنوان مترادف به کار برده شده اند. دیه در اصل وَدِیَ بوده که و واو آن را حذف کرده و در عوضهبه آخر آن افزوده اند. در اصطلاح فقها دیه مالی است که بواسطه جنایت بر انسان در قتل نفس یا کمتر از آن واجب می شود ارش جبران خسارت وارده بر جسم انسان است که قیمت آن معین نشده باشد. این قاعده جزو مسلمات فقه شیعه بوده که به اجماع فقها مورد قبول می باشد که از آن با عبارت های مختلف همچونکل مالا تقدر له ففیه الارشتعبیر می شود. قانونگذار ایران در ماده 15 قانون مجازات اسلامی دیه را اینگونه تعریف کرده است: دیه مالی است که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است لکن تعریفی از ارش بعمل نیاورده و تنها در ماده 367 قانون مجازات اسلامی مواردی را که باید ارش پرداخت گردد مشخص کرده و می گویدهر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعاً مقدار خاصی به عنوان دیه تعیین نشده باشد جانی باید ارش بپردازد.هدف از این تحقیق بررسی وجه اشتراک و افتراق دیه و ارش در فقه و حقوق ایران می باشد. به همین منظور برای انجام این تحقیق به بررسی این موارد در کتابهای فقهی و حقوقی پرداخته ایم و نتایج این بررسی بیانگر آنست که وجه اشتراک دیه و ارش در فقه و حقوق ایران بیشتر از وجه افتراق آن می باشد. این پایان نامه از این جهت که توانسته موارد اشتراک و افتراق این دو را در فقه و حقوق ایران مشخص سازد دارای اهمیت می باشد.

واژگان کلیدی: اشتراک، افتراق، دیه، ارش، فقه، حقوق

****************

تفاوتها و اشتراکات ارش و دیه در فقه و حقوق

فهرست

چکیده

مقدمه

الف-بیان مساله

ب-سوالات تحقیق

ج-پیشینه تحقیق

د-فرضیات تحقیق

ه- اهداف تحقیق

و-ضرورت و اهمیت تحقیق

ی-روش انجام تحقیق

ن-ساماندهی تحقیق

فصل اول

کلیات (تعاریف، تاریخچه، مبانی نظی)

معنای دیه و ارش در لغت

معنای دیه در لغت

معنای ارش در لغت

دیه در قرآن مجید

تعریف دیه و ارش در فقه

تعریف دیه در حقوق ایران

تعریف ارش در حقوق ایران

دیدگاه فقها در مورد دیه و ارش

دیدگاه حقوقدانان در مورد ماهیت دیه

دیدگاه حقوقدانان درمورد ارش

فصل دوم

وجه اشتراک دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

وجه تشابه و اشتراک بین دیه و ارش

موارد تعیین دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

مقادیر دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

مشروعیت دیه

مقادیر دیه جنایت بر زنان در فقه و حقوق ایران

مهلت پرداخت دیه در فقه و حقوق ایران

مسئول پرداخت دیه در فقه و حقوق ایران

جانی

عاقله

بیت المال

موجبات ضمان دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

در ضمان شخص خواب

ضمان پزشک

حمل کننده کالا

ترساننده

ضمان برخورد کننده

ضمان پرت کننده

اشتراک در جنایت

ضمان برخوردکننده با یکدیگر

در ضمان دعوت کننده

تسبیب در جنایت

موارد پرداخت ارش در فقه و حقوق ایران

چگونگی تعیین ارش در اعضاء

چگونگی محاسبه ارش در اعضاء

تعیین میزان ارش با سازش و مصالحه طرفین

مقادیر ارش و دیه اعضاء در فقه و حقوق ایران

مقادیر دیه و ارش زوال منافع در فقه و حقوق ایران

مقادیر دیه و ارش در جراحات سر و صورت

دیه جراحاتی که به درون بدن انسان نفوذ کند

دیه جنایتی که باعث تغییر رنگ پوست یا تورم می شود

مقادیر دیه سقط جنین

دیه جنایت بر مردگان در فقه و حقوق ایران

نقش قسامه در جراحات عضو

فقدان رابطه پدر و فرزندی بین قاتل و مقتول

صلح و سازش با دیه

در موارد تغلیظ دیه

دیه کشته شدن شخصی به دست دیوانه یا نا بالغ

جمع بندی

فصل سوم

وجه افتراق دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

تفاوت های میان دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

تفاوت دیه و ارش

در مسئولیت دایه در دادن دیه

در مقادیر دیه اقلیت های دینی

تفاوت اندازه دیه در امور شش گانه دیه با همدیگر

نبود ضابطه دقیق، در تعیین میزان ارش

نوع و مقدار دیه و ارش

مشکلات اجرایی در خصوص پرداخت دیه ای که در فقه آمده است

پرداخت خسارت مازاد بر دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

سقف دیه در فقه و حقوق ایران

هزینه های درمان

خسارات معنوی ناشی از صدمات جانی

ساقط شدن قصاص ودیه بر اثر مردن جانی در فقه وحقوق موضوعه

در خصوص شرکت در ارتکاب جرایم علیه نفس

نتیجه گیری

پیشنهادات

فهرست منابع و مآخذ

ج) مقالات و پایان نامه ها

****************

تعریف دیه و ارش در فقه

دیه در اصل برای جنایتی است که به طور خطای محض و شبه خطا، یعنی جنایت عمدی که شبیه خطا است واقع می شود. با قید در اصل، از مواردی که دیه، با صلح واجب می شود احتراز کرده است؛ چه آن که در جنایت عمدی نیز به وسیله صلح دیه مقرر می گردد. بنابراین دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو انسان واجب می گردد.

در هر مورد که تقدیر شرعی برای جنایت نباشد، در آنجا ارش ثابت است که عبارت از مقداری از دیه نفس به نسبت تفاوت بین صحیح و معیب است. حکومت نیز در این موارد به معنی ارش آمده است.این قاعده جزء مسلمات فقه امامیه بوده که به اجماع فقها مورد قبول می باشد؛ منتها در مسائل و مصادیق آن اختلاف نظر وجود دارد که از آن با عبارت های مختلف همچونکل مالا تقدیر له ففیه الارشتعبیر می شود. در فقه اسلامی برای جبران ضررهایی که بر جسم انسان وارد می شود، احکامی وجود دارد که در قانون مجازات می باشد که جزو قواعد اجماعی در فقه اسلامی به طور کامل بیان شده است. یکی از این احکام، قاعده ارش است ارش یا حکومت شامل آن دسته از جنایاتی می شود که دیه آن در شرع معین نشده و میزان آن را قاضی تعیین می کند در تعیین ارش آمده است:الارش من الجراحات ما لیس له قدر معلوم و قیل هو دیه الجراحاتالبته برخی ارش را دیه جراحت می دانند، اعم از اینکه میزان آن تعیین شده باشد یا نشده باشد.

تفاوت های میان دیه و ارش در فقه و حقوق ایران

دیه و ارش اگرچه هر دو ما به ازای مالی جنایت است اما از جهات مختلف از یکدیگر متمایزند و هر چند ارش نیز ماهیتاً نوعی دیه است که جنبه دوگانه مذکور را دارد؛ اما به طور کامل منطبق بر دیه نیست. و از برخی جهات این دو با یکدیگر متفاوتند. پیش از اینکه به بحث افتراق میان دیه و ارش موجود در فقه با دیه و ارشی که در حقوق موضوعه مطرح است وارد شویم لازم است تفاوت کلی دیه و ارش با یکدیگر را بررسی کنیم.

تفاوت دیه و ارش

1- دیه مالی است که از طرف شارغ به سبب جنایت بر نفس یا عضو مجنی علیه تعلق می گیرد و حسب مورد، از طرف جانی به مجنی علیه یا ولی دم وی پرداخت می گردد. نوع و مقدار آن برای هر یک از اندام هایی که دیه معینی دارند، بر حسب گاو و گوسفند یا شتر یا درهم و دینار تعیین گردیده، که انتخابهر یک از آنها برای پرداخت، با جانی است. در حالی که مقدار ارش را شارع و مقنن تعیین نکرده و قاضی مکلف است حسب مورد راساً با جلب نظر کارشناس، مقدار آن را تعیین کند و مکلف است مقدار ارش را براساس پول رایج مملکت مشخص نماید، نه براساس گاو یا گوسفند یا شتر و...

...