پایان نامه دیدگاه فقه، حقوق و پزشکی در اهدای اعضا پس از حدود و قصاص

معرفی پایان نامه اهدای اعضا پس از اجرای قصاص و حدود از دیدگاه فقه، حقوق و پزشکی

پیشگفتار

پیوند اعضا تقریباً در همه کشورهای اسلامی انجام می شود. این پیوندها عموماً شامل اهدای کلیه از سوی نزدیکان زنده بیمار است، اما اهدای اعضا از جسد هم رو به افزایش است. تأیید معاد جسمانی توسط قرآن باعث مشخص شدن بسیاری تصمیم گیری های مذهبی و اخلاقی در مورد اجساد شده است. مثله کردن و نیز سوزاندن جسد به شدت نکوهش شده است. با این حال، کالبدشکافی، گرچه در کشورهای مسلمان غیرمعمول است، تحت شرایط خاصی برای مثال هنگام احتمال وقوع جنایت مجاز دانسته می شود. به طرز مشابهی، بسیاری از عالمان مسلمان، پیوند عضو از جسد را مجاز شمرده اند.

مسئله پیوند عضو علاوه بر این که یکی از مسائل قابل بررسی و تحلیل در عالم پزشکی است در عالم فقه و حقوق هم مسئله ای بسیار مهم و درخور توجه است. این مساله خصوصاً در فقه مسئله با حساسیت زیادی مطرح گردیده است و از آنجا که این عمل به تمامیت جسمانی افراد مرتبط است و در احکام وظیفه شرع مقدس به انسان و تمامیت جسمانی او به عنوان خلیفه الله اهمیت ویژه داده می شود.

در خصوص پیوند و اهدای اعضا در کشور ما نیز کم بحث نشده است؛ اما ما در این پژوهش قصد داریم عمده بحث خود را بر روی شناسایی و تحلیل ظرفیت های حقوقی و پژشکی اهدای اعضای بدن پس از اجرای مجازات قصاص و حدود متمرکز نماییم.

ظرفیت های حقوقی پیوند اعضا

امروزه برخلاف گذشته، پیشرفت علم پزشکی، موضوع پیوند اعضاء را به عنوان بحثی نو مطرح نموده است. پیوند عضو ولو پس از مرگ وی، از آنجایی که با تمامیت جسمی افراد مرتبط است، علاوه بر علم پزشکی، ارتباط تنگاتنگی با علوم فقه و حقوق دارد.

فقه این مجوز را صادر می کند که پیوند عضو پس از اجرای حدود و قصاص با اجازه خود شخص(وصیت) یا ولی دم یا ولی امر جامعه عملی است مشروع و اخیراً عده ای از فقهاء، مخصوصا حکم به جواز اهدای عضو محکومان به اعدام و نیز اجبار محکومین به قصاص به اهدای عضو را صادر نموده اند، مع الوصف همان طور که گفته شد خرید و فروش عضو انسان در فقه غیرمجاز شناخته شده است. اما در بررسی حقوقی موضوع اهدای عضو پس از حدود و قصاص، چند سوال به شرح ذیل مطرح است:

رابطه انسان با اعضای خویش و همچنین رابطه میت با اولیاء چه نوع رابطه ای است؟ از نوع رابطه مالک و ملک است یا رابطه ای دیگر؟ آیا اعضای بدن انسان مال محسوب می شود؟ نوع و ماهیت حقوقی اهدای عضو چیست؟ آیا بیع است؟ یا جعاله یا عمل حقوقی دیگر؟ آیا در قوانین موضوعه فعلی، قانونی مبنی بر جواز اهدای عضو وجود دارد یا خیر؟

به بخشی از آن ها در این تحقیق پاسخ گفته شد ولی سوای از دید فقهی، به طور جداگانه علم حقوق نیز سؤالات مطروحه را بدین گونه پاسخ می دهد که چون ضابطه فایده و منفعت حلال داشتن ملاک نیست و همچنین با عنایت به کرامت، شأن، عظمت و منزلت انسان، نمی توان اعضای بدن انسان را مال محسوب کرد و فروش اعضای بدن انسان جایز نیست، علیرغم آنکه انسان اختیار اعضای بدن خود، از جمله اهداء به شرط عدم اذلال نفس، را داراست. ...

امکان پیوند عضو پس از حد یا قصاص

به طور کلی، عضوى که براى قصاص قطع مى شود چند صورت دارد:

الف: هرگاه شخص جانى عضوى را که قطع نموده از قابلیت پیوند زدن خارج کرده باشد مثل آنکه آن را کوبیده ریز ریز کرده باشد و یا آنکه آن را به حیوان گوشت خوارى خورانده و یا اینکه از دسترسى صاحبش دور نگه داشته تا فاسد شده باشد و...

در این صورت اختیار عضو وى در دست قصاص کننده است که مى تواند همانند وى آن را از قابلیت پیوند زدن خارج کند.

البته قصاص کننده نمى تواند این عضو را بفروشد و یا رایگان به شخص سومى براى پیوند واگذار نماید، ولى مى تواند بعد از قصاص از حق خود بگذرد و آن را از بین نبرد و سالم در اختیار صاحبش قرار دهد.

در این صورت اگر قصاص کننده اذن دهد، صاحب عضو مى تواند آن را به بدن خود پیوند بزند، و اگر اذن پیوند زدن ندهد صاحب عضو مى تواند آن را مجانى یا در برابر گرفتن مبلغى به دیگرى واگذار کند.

ب: هرگاه جنایت او به مجرّد قطع عضو خاتمه یافته و امکان پیوند مجدد آن براى صاحب عضو فراهم بوده است، اما صاحب عضو خود اقدام به پیوند ننموده باشد در این صورت قصاص کننده نیز تنها حق قطع کردن عضو او را دارد و بعد از آن اختیار عضو با صاحب آن یعنى قصاص شونده است و مى تواند اقدام به پیوند آن بنماید و یا آن که براى استفاده به صورت رایگان یا در برابر مبلغى به دیگرى واگذار کند...

فهرست مطالب پایان نامه

پیشگفتار

مبحث اول - تبیین موضوع

مبحث دوم - تحلیل ادله فقهی امکان اهدای اعضا پس از قصاص و اجرای حد

گفتار اول - استدلال مخالفان.

گفتار دوم - دلایل موافقان

گفتار سوم - اهمیت حفظ جان مومن در اسلام

گفتار چهارم - ولایت بر تمامیت جسمانی

گفتار پنجم - جواز وصیت به اهدای اعضا

مبحث سوم - پیوند و اهدای عضو قطع شده پس از اجراى حد و قصاص

گفتار اول - نظریات فقها

گفتار دوم - امکان پیوند عضو پس از حد یا قصاص

مبحث چهارم - جواز فروش اعضا پس از اجرای قصاص و حدود

گفتار اول - تحلیل فقه اجتماعی

گفتار دوم - تحلیل حقوقی

مبحث پنجم - بررسی ظرفیت های حقوقی

مبحث ششم - نظریات جدید در اهدای اعضا پس از قصاص و حدود

گفتار اول - برداشتن عضو محکوم به اعدام

گفتار دوم - تخفیف در نوع مجازات به شرط واگذارى عضو

گفتار سوم - واگذار نمودن عضو براى پیوند به جاى تعزیر

گفتار چهارم - اهداى عضو در برابر عفو از قصاص

گفتار پنجم - حکم به قطع و اهداى عضو براى تخفیف مجازات

مبحث هفتم - نظر مراجع عظام تقلید در مقوله اهدای عضو

جمع بندی و نتیجه گیری

منابع و مآخذ

پیوست